Niegodny dziedziczenia na gruncie prawa obowiązującego we Włoszech

Niegodność dziedziczenia to niezwykle intrygująca instytucja prawa spadkowego, która zawsze wywoływała spore emocje. Konstrukcja ta znana jest między innymi prawu polskiemu, co znajduje swój wyraz w art. 928 Kodeksu Cywilnego. Instytucje niegodności nie są obce również w przepisach prawnych obowiązujących w zagranicznych porządkach prawnych np. we Włoszech, gdzie możliwe jest wyłączenie z dziedziczenia — mówimy wówczas o tzw. niegodnym spadkobiercy.

W ramach dzisiejszego artykułu przedstawione zostaną najistotniejsze zagadnienia związane z niegodnym spadkobiercą, o którym mowa w rozdziale trzecim drugiej księgi Il Codice Civile Italiano. Zachęcamy do zapoznania się z lekturą, której celem jest przybliżenie istoty powyższej konstrukcji. Spadek z Włoch wymaga bowiem zasadniczo znajomości włoskich przepisów odnoszących się do dziedziczenia, które często odbiegają od rozwiązań przyjętych w prawie polskim.

Już na samym wstępie naszych dzisiejszych rozważań należy wyraźnie podkreślić, iż: pojęcia «niegodny spadkobierca» i «wydziedziczenie» nie są ze sobą tożsame, choć uchwycenie pomiędzy nimi różnić nie należy do najprostszych. Są to bowiem dwie różne instytucje prawa spadkowego, które bywają mylone z uwagi na tożsamy skutek, tj. pozbawienie spadkobiercy możliwości odziedziczenia majątku pozostałego po spadkodawcy.

Z wydziedziczeniem mamy do czynienia wówczas, gdy spadkodawca, wyrażając swoją wolę, pozbawia możliwości dochodzenia prawa do zachowku uprawnionych do niego spadkobierców. Kluczowe znaczenie ma tu zasadniczo wola spadkodawcy, jednakże ta musi znaleźć swoje poparcie w jednej z określonych prawem przesłanek, które mają obiektywny charakter.

Z kolei niegodność dziedziczenia ma miejsce, gdy dana osoba jest co prawda w świetle prawa uprawniona do dziedziczenia bądź do dochodzenia przysługującego jej prawa do zachowku, niemniej z przyczyn o podłożu czysto etycznym może zostać uznana za niezdolną do dziedziczenia z uwagi na niegodziwość.

Wobec powyższego można uznać, że wydziedziczenie stanowi przejaw oświadczenia woli spadkodawcy (swoistego rozporządzenia testamentowego), podczas gdy niegodność dziedziczenia jest sankcjonowana wprost przez prawo, co innymi słowa oznacza, że kluczowe znaczenie przypisuje się interesowi publicznemu i społecznemu poczuciu sprawiedliwości, natomiast „ostateczne życzenie” spadkodawcy odgrywa tutaj drugorzędną rolę.

Przesłanki, które pozwalają na uznanie danego spadkobiercy za niegodnego w rozumieniu włoskiego prawa spadkowego, zostały wymienione w art. 463 Il Codice Civile Italiano. Przesłanki z powołanego artykułu obejmują najpoważniejsze czyny zabronione o charakterze często przestępczym jak przykładowo zabójstwo bądź usiłowanie zabójstwa spadkodawcy czy też sfałszowanie testamentu.

Należy przy tym podkreślić, że ziszczenie się którejkolwiek z przesłanek z art. 463 włoskiego kodeksu cywilnego nie powoduje automatycznego uznania spadkobiercy za niegodnego do dziedziczenia. Konieczne jest bowiem wystąpienie do sądu ze stosownym wnioskiem o uznanie za niegodnego spadkobiercę przez osobę do tego uprawnioną, co pozwoli na wydanie przez właściwy sąd niezbędnego orzeczenia w sprawie.

Prawomocny wyrok sądowy ma moc wsteczną, a zatem wywiera skutki ex tunc. Wynika to jasno z brzmienia art. 465 włoskiego kodeksu cywilnego, zgodnie z którym spadkobierca uznany za niegodnego jest obowiązany do zwrotu tego, co nabył w związku z niesłusznie odziedziczonym majątkiem.

Ponadto w pewnych sytuacjach możliwa jest tzw. rehabilitacja niegodnego spadkobiercy, co zostaje w tym miejscu jedynie zasygnalizowane. Rehabilitacja taka ma charakter zupełnie wyjątkowy. Zgodnie z najnowszymi poglądami włoskiej doktryny może ona występować w dwóch postaciach, tj. jako całkowita bądź częściowa.

W każdym zagranicznym postępowaniu spadkowym konieczna jest dogłębna znajomość skomplikowanych przepisów prawa obowiązujących w danym państwie spadku. Zarówno prawo spadkowe materialne, jak i proceduralne za granicą bardzo często różni się zasadniczo od prawa, z jakim mamy do czynienia na gruncie polskiego Kodeksu Cywilnego.

Prawnicy z Lawyer in Europe zachęcają do skorzystania z oferowanych przez nich usług prawnych na każdym etapie sprawy. Będą oni w stanie odciążyć swoich Klientów w jakże trudnym dla nich czasie. Jest bowiem oczywiste, że spadek wiąże się na ogół z utratą bliskiej osoby. Pogrążeni w żalu najbliżsi spadkodawcy często mogą czuć się bezradni w nowej szarej rzeczywistości.

Nasi prawnicy doskonale zdają sobie sprawę z powagi sytuacji, w związku z czym chętnie udzielą oni niezbędnego wsparcia i pomogą załatwić wszelkie potrzebne formalności bez zbędnego stresu. W razie potrzeby zapraszamy do kontaktu z naszymi fachowcami.